ARCHIWUM – KRZYŻ WOŁYŃSKI

Ustawienie "Krzyża Wołyńskiego" w Chełmie

Po uzyskaniu działki pod budowę przyszłego pomnika Stowarzyszenie podjęło działania zmierzające do zorganizowania w dniu 66 rocznicy „Rzezi Wołyńskiej” przypadającej 11 lipca 2009 r. uroczystości patriotyczno – religijnej, w trakcie której zaplanowano odprawienie uroczystej mszy świętej w intencji pomordowanych Polaków, odsłonięcie i poświęcenie „Krzyża Wołyńskiego” oraz wmurowanie kamienia węgielnego pod przyszły pomnik. Patronat nad tą uroczystością przyjęła Prezydent Miasta Chełm Agata Fisz, Wojewoda Lubelska Genowefa Tokarska, Starosta Chełmski Kazimierz Stocki i Marszałek Województwa Lubelskiego Krzysztof Grabczuk.

9.07.2009 r. Dębowy Krzyż i obok głaz przed zamocowaniem tablicy pamiątkowej.
Treść napisu na kamieniu pod "Krzyżem Wołyńskim"
Element Krzyża Wołyńskiego
9.07.2009 r. Ostatnie przygotowania do uroczystego poświęcenia "Krzyża Wołyńskiego"' Stanisław Senkowski - wiceprezes Stowarzyszenia jako główny koordynator i organizator odsłonięcia i poświęcenia Krzyża Wołyńskiego, osobiście zamontował element krzyża w przeddzień uroczystości. Krzyż i kamień z przytwierdzoną tablicą pamiątkową są usytuowane w miejscu gdzie w przyszłości zbudowany będzie pomnik - czyli u zbiegu Al. Piłsudskiego i ul. Wołyńskiej w Chełmie.

Planowany program uroczystości w dniu 11 lipca 2009 r. w Chełmie przy al. Marszałka Józefa Piłsudskiego i ulicy Wołyńskiej.
1. Godz.10:00 – 12:00, skwer przy al. Marszałka Józefa Piłsudskiego i ulicy Wołyńskiej w Chełmie:
1) Msza Św. koncelebrowana z udziałem pocztów sztandarowych i kompani honorowej Straży Granicznej i Wojska Polskiego.
2) Odsłonięcie i poświęcenie “Krzyża Wołyńskiego”,
3) Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę pomnika ku czci Polaków – ofiar zbrodni dokonanych na Kresach Wschodnich przez ukraińskich nacjonalistów,
4) Wystąpienia okolicznościowe, 
5) Apel pamięci.

2. Godz. 12:30 – 15:30, sala widowiskowa chełmskigo Domu Kultury w Chełmie przy Pl. Tysiąclecia 1 – sesja popularnonaukowa.
Program sesji popularnonaukowej :
(Godz. 12.30 – 15.30, Sala widowiskowa w Chełmskim Domu Kultury w Chełmie przy Pl. Tysiąclecia 1
1. Mgr inż. Ewa Siemaszko – “Ludobójstwo Polaków dokonane przez ukraińskich nacjonalistów – tereny i rozmiary”
2. Dr. Leon Popek – “ Zbrodnie OUN-UPA w powiecie lubomelskim w roku 1943”
3. Mgr Marta Mikulska – “Stosunki polsko-ukraińskie w powiecie chełmskim w latach 1939-1945”
4. Sebastian Zygmuntowicz – “ Niemcy i Sowieci wobec wydarzeń wołyńskich w czasie II wojny światowej”
5. Mgr inż. Lucjan Cimek – “ Bataliony Chłopskie w obronie ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Retrospekcja faktów”
6. Mgr inż. Ewa Siemaszko – “Działania 27 Wołyńskiej Dywizji AK w obronie ludności polskiej przed mordercami z OUN-UPA”
7. Dr Leon Popek – „Zbrodnie OUN-UPA w powiecie lubomelskim w 1943 r.
8. Prokurator Dorota Godziszewska – „ Problematyka i karania sprawców zbrodni nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej
Po konferencji odbędzie się projekcja 30 minutowego filmu pt “Zapomniane zbrodnie na Wołyniu” którego scenarzystami i reżyserami są Panowie Tadeusz Arciuch z Warszawy i Maciej Wojciechowski z Krakowa.
Nad uroczystością patronat przyjęli: Wojewoda Lubelski, Marszałek Województwa, Starosta Chełmski i Prezydenta Miasta Chełm 

Akt Erekcyjny umieszczony w mosięznej gilzie i wmurowany pod kamieniem obok "Kzyża Wołyńskiego"

11 lipca 2009 r. Uroczystość poświęcenia "Krzyża Wołyńskiego" w Chełmie i wmurowania kamienia węgielnego pod przyszły pomnik

W sobotę 11 lipca 2009 r. w Chełmie został uroczyście odsłonięty i poświęcony Krzyż nazwany wołyńskim, który do czasu zbudowania pomnika będzie symbolizował ofiary zbrodni ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej.
Uroczystość została zorganizowana przez Stowarzyszenie Pamięć i Nadzieja a głównym mottem ceremonii to zawołanie Adama Mickiewicza: „Jeśli my zapomnimy o nich, Ty Boże zapomnij o nas.”
Miałem imienne zaproszenie i razem z Heleną Ciszak i Eugeniuszem Białowąsem z Lublina reprezentowaliśmy Ihrowiczan, a w czasie nabożeństwa czytaliśmy Słowo Boże.Mszę Świętą koncelebrowało 15 kapłanów, z ks. infułatem Kazimierzem Bownikiem, który  wezwał rządzących do budowania relacji z Ukrainą opartej na prawdzie. „ Boli nas, że ze strony najwyższych władz suwerennej Polski nie możemy się doczekać pewnych stanowczych gestów, które by na gruncie prawdy budowały właściwe relacje z narodem ukraińskim – mówił ks. Kazimierz Bownik.” W czasie uroczystości poświęcenia i odsłonięcia Krzyża Wołyńskiego nastąpiło wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę pomnika ku czci ofiar zbrodni dokonanych na Kresach Wschodnich przez ukraińskich nacjonalistów.
Ks. Bownik zapewnił, że przyszły pomnik upamiętniający Polaków zamordowanych na  Kresach Wschodnich nie jest wyrazem pogardy ani chęci odwetu wobec narodu ukraińskiego. Przypomniał że wielu Ukraińców okazywało pomoc i ratowało prześladowanych Polaków.

Uroczystości w Chełmie były głównym akcentem krajowych obchodów 65. rocznicy tzw. krwawej niedzieli – apogeum ukraińskiego  ludobójstwa na Kresach. 11 lipca 1943 roku. Ukraińska Powstańcza Armia w dobrze zaplanowanej akcji uderzyła na 167 miejscowości jednocześnie w trzech powiatach. Ten dzień (niedziela) wyróżnił się napadami na wiernych w kościołach – w Kisielinie, Porycku, Chrynowie, Zabłodżcach i kaplicy w Krymnie, podczas których zginęli też trzej kapłani. Historycy podają, że w tym dniu zginęło około 10-12 tys. Polaków.
Zdaniem wojewody lubelskiego Genowefy Tokarskiej z PSL, to, czego dokonała OUN – UPA na bezbronnej ludności polskiej na Kresach wschodnich, określa się współcześnie jako czystkę etniczną, która stanowi zbrodnię ludobójstwa. „Było to zbrodnią ludobójstwa również wtedy w latach 40. dwudziestego wieku”- podkreśliła wojewoda lubelski. Wskazała, że zbrodnia ta nie została dotąd osądzona.
Ks. Tadeusz lsakowicz-Zalewski wypomniał Premierowi Tuskowi, a więc przełożonemu pani wojewody zupełny brak pamięci o mordach wołyńsko-małopolskich. 
Premier będąc wczoraj w Kijowie u Premiera Ukrainy Julii Tymoszenko -mówił ks. Zalewski – ani słowem nie wspomniał o krwawej niedzieli, chociaż była to wigilia tego dnia. Ihrowiczanie żyjący na Ziemi Chełmskiej wzięli liczny udział w uroczystości. Mają  moralny obowiązek wesprzeć budowę pomnika, ponieważ do Chełma w 1945 roku, dotarło wiele naszych rodzin. Do połowy roku pociągi z ekspatriantami na zachodni brzeg Wisły jeszcze nie jeździły. Polaków osiedlano w po ukraińskich gospodarstwach, Ukraińców przesiedlano za Bug. Dlatego wiele ihrowickich rodzin osiedliło się na stałe na ziemi chełmskiej. Do dziś mieszkają w Chełmie, Pliskowie, Rakołupach, Żmudzi, Horodysku i innych miejscowościach tego powiatu. Dla sporej grupy ihrowiczan, Chełm był tylko chwilową przystanią, ponieważ po demobilizacji rezerwiści zabierali swoje rodziny i osiedlali się na Ziemiach Odzyskanych. Nic dziwnego, że pod koniec ubiegłego wieku wśród ihrowiczan zrodził się pomysł, żeby upamiętnić skromnym akcentem wygnanie nas z Podola i osiedlenie na Ziemi Chełmskiej.

Jan Białowąs

11.07.2009 r. Odsłonięcia krzyża i tablicy epitafijnej dokonuje wojewoda lubelski Eugenia Tokarska, Starosta powiatu Chełmskiego Kazimierz Stocki, ks. infułat Kazimierz Bownik, wiceprezydent Miasta Chełm Józef Górny i Prezes Stowarzyszenia „Pamięć i Nadzieja” w Chełmie Franciszek Golik. Obok z prawej stoi Stanisław Senkowski - wiceprezes Stowarzyszenia „Pamięć i Nadzieja”, który odczyta treść Aktu Erekcyjnego wmurowanego pod przyszły pomnik.
11.07.2009 r. Przed mikrofonem Stanisław Senkowski - wiceprezes Stowarzyszenia Pamięć i Nadzieja Mszę w intencji ofiar zbrodni ukraińskich nacjonalistów spod znaku OUN-UPA odprawił ks. infułat Kazimierz Bownik. Mszę św. koncelebrowało 15 kapłanów. W liturgii uczestniczył m.in. ks. Isakowicz-Zaleski. Uroczystą mszę uświetnił śpiewem Męski Chór z Parafii Rozesłania Apostołów w Chełmie prowadzony przez organistę Romualda Turowskiego.
11.07.2009. Uczestniczyli posłowie na Sejm RP z ramienia PSL Franciszek Stefaniuk i Tadeusz Sławecki, Wojewoda Lubelska Genowefa Tokarska, Wicemarszałek Województwa Lubelskiego Sławomir Sosnowski, Starosta Chełmski Kazimierz Stocki i Wiceprezydent Miasta Chełm Józef Górny.
11.07.2009. W pierwszym rzędzie, od lewej: Franciszek Stefaniuk (poseł na Sejm RP), Ewa Siemaszko (autorka książek o zbrodniach ukraińskich na Wołyniu). W drugim rzędzie, w środku Józef Górny (Wiceprezydent Miasta Chełm).
11.07.2009. Stanisław Senkowski - przewodniczący Stowarzyszenia PiN, na drugim planie: Jan Markowski - sekretarz Stowarzyszenia PiN. Z prawej: liczne poczty sztandarowe organizacji kombatanckich, służb mundurowych, Rady Miasta Chełm i chełmskich szkół.
11.07.2009. Stanisław Senkowski zamyka gilzę w której umieszczono kamień węgielny. Gilza zostanie zamurowana pod obeliskiem. Zdjęcia Jan Markowski
11.07.2009. Prezes Stowarzyszenia Franciszek Golik zamurowuje Akt erekcyjny pod kamieniem gdzie w przyszłości stanie pomnik.
Delegacja Stowarzyszenia „Pamięć i Nadzieja” z wieńcem. Od lewej: Stanisław Senkowski, Jan Markowski, Franciszek Golik.
11.07.2009. Wieniec składa Genowefa Tokarska - Wojewoda Lubelski
Fotogaleria. Zdjęcia Jan Markowski

22.02.2010. Wicemarszałek Sejmu RP pod Krzyżem Wołyńskim. Podczas pobytu w Chełmie Wicemarszałek Sejmu RP Jerzy Szmajdziński złożył wieniec pod "Krzyżem Wołyńskim" przy Alei Marszałka Piłsudskiego w Chełmie

22.02.2010. Marszałek Sejmu Jerzy Szmajdziński rozmawia z członkami Zarządu Stowarzyszenia. Od lewej: Franciszek Golik - prezes, Stanisław Senkowski - wiceprezes.
22.02.2010. Wicemarszałek Sejmu RP pod Krzyżem Wołyńskim . Podczas pobytu w Chełmie Wicemarszałek Sejmu RP Jerzy Szmajdziński złożył wieniec pod Krzyżem Wołyńskim przy Alei Marszałka Piłsudskiego i odbył krótką rozmowę z Członkami Zarządu Stowarzyszenia "Pamięć i Nadzieja"

10.07.2010 r. Uroczystość pod "Krzyżem Wołyńskim" w Chełmie

10.07.2010 r. Uroczystość pod Krzyżem Wołyńskim Delegacje kombatanckie i poczty sztandarowe.
10.07.2010 r. Wieniec od Stowarzyszenia Pamięć i Nadzieja niosą: Franciszek Golik - prezes i Stanisław Senkowski - wiceprezes. z drugim wieńcem, od prawej: Jan Górny (z-ca Prezydenta Miasta Chełm) i Jan Markowski (prezesa Chełmskiego Środowiska Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Wołyński)

Wiersz Czesławy Zdarnowskiej

WIDZĘ CIĘ !!!
Widzę Cię we śnie Ziemio Wołyńska kochana,
Widzę miasta i Twoje zielone zioła.
Ziemio Wołyńska, tyś krwią naszą skąpana.
Los twój krwawy o pomstę do nieba woła.

Zdeptały Cię bandy UPA i hordy OUN
Niosące nawet śmierć tym w kołyskach,
Ginęły Twoje wioski wśród czerwonych łun.
Konały polskie osiedla w ognia błyskach.

Niebo nocą czerwienią pożarów gorzało.
Palono wsie, starców kobiety i dzieci.
Powietrze od ognia i grozy aż drżało,
Czy to bestialstwo miłość kiedyś wznieci?

Sprawcy ludobójstwa na kresowej ziemi
Wy którzy, różnych tortur nie pomijali
Czy nic boicie się własnych cieni?
Wy narzędzi zbrodni nie wybierali!

Tępe i ostre narzędzia krwawej roboty
Siekiery, łopaty, młotki nawet i piły
Swiatyły waszi diaki i popy
Aby skuteczniej i boleśniej Lachiw były.

Ziemio Wołyńska, ty przez nas kochana,
Ziemio Wołyńska, z nami związania
Twe wsie, sady, ogrody w step się zmieniły,
A tam zostały nasze bratnie mogiły.

Ta krew i te dzieci przez was krzyżowane
Nigdy nie będą przez nas zapomniane
My – Wołyniacy ludobójstwo wasze znamy
I nie kłamstwa waszego, prawdy żądamy.

Czesława Zdarnowska

Po zbudowaniu i odsłonięciu Pomnika "Krzyż Wołyński" wraz z tablicą pamiątkową przeniesiono na cmentarz komunalny w Chełmie. Od lewej: Stanisław Koszewski, Józef Górny, Franciszek Golik, Stanisław Senkowski, nn, nn, nn.